دکتر متخصص چشم مصنوعی [ متخصص پروتز چشم ]

آکولاریست طراحی و نصب پروتز چشم را بر عهده دارد. در واقع دکتر متخصص چشم مصنوعی وجود ندارد و این یک اصطلاح اشتباه است. آکولاریست را می توان به عنوان متخصص پروتز چشم یا چشم مصنوعی در نظر گرفت. یک آکولاریست در رشته ارتز و پروتز تخصص داشته و وظیفه ساخت اندام های مصنوعی را به عهده دارد.

سالانه حدود 12 هزار نفر یک چشم خود را بر اثر عواملی از جمله تصادف و بیماری از دست می دهند (منبع). بعد از نابینایی چشم، معمولا چشم معیوب چهره فرد را نازیبا می کند. در بعضی موارد هم باید چشم بیمار را تخلیه کرد. تخلیه چشم هم باعث نازیبایی ظاهر و چهره فرد می شود. برای جبران از دست رفتن زیبایی، می توان از چشم مصنوعی استفاده کرد. البته در برخی از موارد نیاز به تخلیه چشم نیست و می توان بدون نیاز به تخلیه، بر روی چشم پروتز نصب کرد. مثلا افرادی که رنگ عنبیه چشمشان تغییر کرده یا سفید می شود و یا افراد نابینا، می توانند از لنزی به نام بلاک پیوپیل استفاده نمایند.

طراحی چشم مصنوعی بر اساس رنگ و ویژگی های چشم سالم انجام می شود. سپس این پروتز روی ایمپلنتی که از قبل داخل چشم قرار گرفته، گذاشته می شود. نهایتاً بیمار قادر خواهد بود که چشم خود را همزمان با چشم دیگرش تکان داده یا بچرخاند. البته این عمل فقط به قصد زیبایی چهره انجام می گردد و نمی تواند منجر به بینایی شود.

چشم مصنوعی چیست؟

در گذشته اگر فردی دچار آسیب از ناحیه چشم می شد، مجبور بود که با استفاده از عینک و چشم بند آن را بپوشاند. اما امروزه به کمک پیشرفت علم و فناوری، می توان این آسیب را پوشاند. چشم مصنوعی یا پروتز چشم، یک چشم ساختگی از جنس پلاستیک یا اکریلیک است که به چشم تخلیه شده زیبایی می بخشد. این چشم توسط اکولاریست که می توان او را متخصص چشم مصنوعی نامید ساخته می شود. این چشم ساختگی، شبیه به یک پوسته بیضی شکل سفید است که طرح مردمک چشم شما به صورت سفارشی روی آن درج می شود. البته این پروتز فقط جنبه زیبایی داشته و موجب بینایی چشم فرد آسیب دیده نمی گردد. چشم مصنوعی را می توان به عضلات حفره ایجاد شده در چشم متصل کرد تا حرکت برای آن ممکن شود.

چه کسی چشم مصنوعی را می سازد؟

آکولاریست یا پروتزیست تکنسینی است که کار ساخت چشم مصنوعی را متناسب با چشم بیمار انجام می دهد و به آن فرم می دهد. رشته تحصیلی این افراد ارتز و پروتز است که در رابطه با ساخت اعضای مصنوعی و وسایل کمکی می باشد.

نصب و جایگذاری چشم مصنوعی توسط چه کسی انجام می شود؟

چشم آسیب دیده بیمار باید قبل از جایگذاری پروتز، تخلیه گردد. وظیفه خارج کردن چشم بر عهده جراح چشم پزشک می باشد. در این مرحله عضلاتی که منجر به حرکت چشم می شوند و در قسمت خارجی کره چشم قرار دارند، برداشته نمی شوند؛ مگر اینکه به علت وجود تومورهای بدخیم، پزشکان مجبور به تخلیه کامل گردند. مرحله تخلیه چشم، با توجه به شرایط بیمار به سه صورت انجام می شود که در ادامه به توضیح آنها خواهیم پرداخت.

روشهای جراحی تخلیه چشم

     1- تخلیه و تهی سازی محتویات کره چشم، بدون آسیب زدن به عضلاتی که منجر به حرکت چشم می شوند (اویسراسیون)

در این روش، قسمت ژله مانند چشم که شامل عنبیه و قرنیه می شود، پس از ایجاد یک برش بر روی چشم، بدون آسیب به ماهیچه های خارجی اتصال دهنده با مکش یا ساکشن تخلیه می گردد. اما به بخش بیرونی چشم، یعنی قسمت صلبیه دست زده نمی شود تا عمل تحرک چشم مصنوعی پس از قرار دادن پروتز در داخل چشم بهتر صورت گیرد. پس این روش برای افرادی که زیبایی ظاهری برایشان اهمیت زیادی دارد انجام می شود ولی می تواند معایبی از جمله بروز افتالموسکوپی سمپاتیکی را به همراه داشته باشد.

     2- تخلیه کل حدقه چشم به همراه بافت های متصل به صلبیه چشم (اگزانتراسیون) :

در این روش تمامی محتویات کاسه چشم به همراه عضلات متصل به صلبیه به علت آسیب جدی تر، از چشم جدا می شوند. حتی در شرایطی که فرد دچار سرطان پوست و عفونت وخیم باشد، ممکن است پزشک پلک ها را نیز جدا سازد. پس علاوه بر پروتز چشم، نیاز است بخش های از بین رفته پوست صورت در اطراف چشم هم برای بیمار طراحی و نصب گردند.

     3- خارج کردن کامل کره چشم (انوکلئاسیون) :

در این روش کره چشم و ماهیچه های خارج بافت بینایی، از چشم جدا می شوند. سپس عصب بینایی توسط جراح چشم پزشک بریده شده و چشم را بیرون می آورد.

گذاشتن چشم مصنوعی بعد از تخلیه و بهبود

بعد از اینکه چشم بیمار توسط جراح چشم پزشک تخلیه شد و چشم بیمار بهبود یافت، نوبت به گذاشتن ایمپلنت چشمی درون کاسه چشم فرد می باشد. این ایمپلنت دائمی بوده و توسط جراح چشم پزشک بصورت عمیق در کاسه چشم قرار داده می شود.

پس از گذشت 2 تا 4 هفته، چشم مصنوعی طراحی شده و روی ایمپلنت قرار می گیرد. البته چشم مصنوعی برخلاف ایمپلنت چشم قابل جدا شدن است. بیمار پس از نصب چشم مصنوعی قادر است آن را حرکت دهد، اما میزان حرکت چشم مصنوعی نسبت به چشم واقعی کمتر است. نصب چشم مصنوعی توسط آکولاریست صورت می گیرد و در این مرحله نیازی به حضور چشم پزشک نیست.

با توجه به اینکه ممکن است به مرور زمان، کاسه چشم بعد از عمل تغییر شکل دهد، نیاز است که بیمار پس از گذشت چند هفته برای بررسی و تنظیم مجدد آن، نزد آکولاریست برود.

مراحل ساخت چشم مصنوعی

مدت زمان لازم برای ساخت چشم مصنوعی برای هر بیمار متفاوت است؛ اما بطور میانگین حدود 3 ساعت و نیم زمان می برد. در کل دو نوع پروتز برای بیماران وجود دارد. نوع اول آن برای بیمارانی است که کور بوده یا قسمتی از چشم آنها برداشته شده است. این پروتز نازک، متناسب با فرم چشم بیمار ساخته می شود و بر روی قسمت مورد نظر نصب می گردد. نوع دوم نیز برای بیمارانی است که کل چشم آنها تخلیه شده باشد. مراحلی که در ادامه شرح داده شده است برای نوع دوم می باشد:

چشم پزشک به بررسی حفره چشم می پردازد و تمامی ابعاد و محیط چشم را اندازه گیری می کند.

عنبیه مصنوعی میله ای از جنس پلاستیک بوده که با استفاده از دستگاه تراش به آن فرم داده می شود. در این مرحله آکولاریست به رنگ کردن آن می پردازد و آن را با رنگ چشم سالم بیمار مقایسه می کند. قطر عنبیه متناسب با قطر عنبیه بیمار انتخاب می شود. در این مرحله آکولاریست، کانفورمر که برای نگه داشتن حدقه چشم از آن استفاده می کند را بر می دارد.

در این مرحله یک پوسته مومی برای قالب گیری و به دست آوردن شکل حفره چشم بیمار تراش داده شده و در حفره چشم بیمار قرار داده می شود. در این پوسته یک دکمه آلومینیومی قرار دارد که رنگ عنبیه رنگ شده را شبیه سازی می کند. پس از قرار دادن این پوسته، دو حفره نیز در آن ایجاد می گردد.

حال پودر سفیدی که از جلبک دریایی به دست آمده را با مقداری آب مخلوط می کنند و کرم به دست آمده که آلژینات نام دارد را بر روی پوسته مومی می ریزند. با این کار، پوسته به داخل حفره ها رانده می شود تا عملیات قالب گیری انجام شود. دو دقیقه طول می کشد تا آلژینات سفت شود و فرم دقیق کاسه چشم فرد شکل بگیرد. پس از سفت شدن، پوسته و آلژینات را از چشم فرد خارج می کنند.

آکولاریست مجددا رنگ عنبیه را چک می کند و در صورت نیاز آن را اصلاح می کند. کانفورمر پلاستیکی نیز در این مرحله مجددا در داخل چشم گذاشته می شود.

قالب گیری با استفاده از کست ساخته شده از گچ قالب گیری انجام می شود. این کست از دو قسمت تشکیل شده که پلاستیک را درون آن می گذارند و دو قسمت را می بندند تا روی پلاستیک را بپوشاند و در نهایت چشم مصنوعی ساخته شود. پس از گذشت حدود 7 دقیقه که گچ سفت شد، موم و آلژینات برداشته شده و پلاستیک سفید رنگ را درون گچ می گذارند. حال دو قسمت را به هم می چسبانند تا پلاستیک تحت فشار قرار گیرد و آن را به مدت 23 دقیقه در آب جوش می گذارند. سپس آن را خارج می کنند تا سرد شود.

در این مرحله، پلاستیک به شکل قالب در می آید و سفت می شود و به همراه عنبیه در محل مناسب قرار می گیرند. سپس حدود 0.5 میلی متر از سطح قدامی پروتز گرفته می شود و طوری برش داده می شود تا یکدست شود. در نهایت رگ های صلبیه نیز برای شباهت بیشتر با چشم واقعی، روی چشم مصنوعی کشیده می شوند. رنگ عنبیه را نیز می توان در این مرحله تغییر داد.

سپس پلاستیک مجددا درون کست قرار گرفته و آن را تحت فشار قرار می دهند و در آب گرم می گذارند. سپس اجازه می دهند تا خنک شود و در این مرحله پروتز نهایی آماده است. برای براق شدن سطح آن نیز، پولیش انجام می شود و اکنون می توان پروتز را در چشم بیمار جای گذاری کرد.

آیا چشم مصنوعی نیاز به ترمیم دارد؟

پروتز چشم پس از نصب و با گذشت زمان ممکن است که دچار خراش های سطحی گردد. برای رفع این خراش ها، متخصص چشم مصنوعی که اکولاریست نامیده می شود، پروتز را پولیش و سطح آن را صاف می کند. این عمل باید حداقل سالی یک بار انجام شود.

جهت اطلاع از نحوه نگهداری و مراقبت از چشم مصنوعی مقاله مراقبت از پروتز چشم را مطالعه کنید.

چرا باید چشم مصنوعی را پولیش کرد؟

اگر پولیش چشم به مرور زمان انجام نگیرد، ممکن است که پروتز به حدقه چشم و یا پلک ها آسیب وارد کند. پولیش و شستشوی پروتز باید در فواصل زمانی منظم انجام شود وگرنه چشم ممکن است دچار عفونت گردد.

چه علائمی نشان دهنده این است که باید برای پولیش پروتز، به متخصص مراجعه کنید؟

اگر چشم های شما دچار هرگونه مشکل، مثل تغییر شکل ظاهری، خارش یا آب ریزش شده باشد، بهتر است برای بررسی بیشتر نزد متخصص بروید.

دکتر متخصص چشم مصنوعی در اصفهان

اگر ساکن اصفهان هستید و به دنبال یک آکولاریست خوب در اصفهان می گردید، کلینیک چشم پزشکی چشمان اصفهان با در اختیار داشتن آکولاریست های با تجربه و متبحری چون علی نصر اصفهانی و محمد نصر اصفهانی و پزشک جراح با تجربه ای مانند دکتر حسین نصر اصفهانی می تواند بهترین خدمات چشم مصنوعی در اصفهان را با تخفیف ویژه به شما ارائه دهد. برای اطلاع بیشتر به صفحه چشم مصنوعی در اصفهان مراجعه کنید.