فلوشیپ چشم پزشکی چیست؟ + انواع فلوشیپ چشم

 فلوشیپ در پزشکی به چه معناست؟ منظور از فلوشیپ (fellowship) در پزشکی همان دوره تکمیلی بعد از تخصص است که به منظور افزایش مهارت های علمی و عملی پزشکان گذرانده می شود. پس دوره فلوشیپ بعد از گرفتن تخصص است و پزشکان متخصصی که مایل باشند مهارت های خود را بهبود دهند در دوره فلوشیپ شرکت می کنند. بیمارستان ها و مراکز تخصصی بزرگ معمولا متخصصانی را به کار می گیرند که دوره فلوشیپ را گذرانده باشند.

مدرک فلوشیپ به تنهایی اعتبار مدرک فوق تخصص را ندارد. مدرک فوق تخصص مدرک بالاتر و معتبرتری است. دوره های فلوشیپ معمولا کوتاه بوده و حداکثر دو سال طول می کشد. دوره های فلوشیپ چشم معمولاً بیشتر از یک سال است.

امروزه در سراسر دنیا فلوشیپ های چشم پزشکی در گرایش های مختلفی وجود دارند که هر یک مبحثی خاص را پوشش می دهند. پزشکی که موفق به گذراندن یک دوره فلوشیپ شود، درواقع توانایی ها و مهات های خود را در آن گرایش افزایش داده است. بدین ترتیب علم و دانش خود را با جدیدترین مدل های روز دنیا ارتقاء داده است و به صورت عملی نیز تجربیاتی کسب کرده است.
فلوشیپ های چشم پزشکی بر اساس هر رشته تخصصی چشم پزشکی در گرایش ها (یا موضوعات) مختلفی ارائه می شوند که در این مطلب به صورت مختصر به معرفی هر یک از این موضوعات می پردازیم.

انواع فلوشیپ های چشم پزشکی

به طور کلی رشته های فلوشیپ چشم پزشکی عبارتند از:

• فلوشیپ چشم پزشکی کودکان و انحراف چشم (استرابیسم)
• فلوشیپ پاتولوژی چشم (مشترک با متخصصین پاتولوژی)
• فلوشیپ قرنیه و بیماریهای خارج چشمی (سگمان قدامی)
• فلوشیپ جراحی پلاستیک و ترمیم چشم (اربیت و اکولوپلاستیک)
• فلوشیپ شبکیه (ویتره و رتین یا سگمان خلفی)
• فلوشیپ آب سیاه (گلوکوم)
• فلوشیپ ترومای چشم
• فلوشیپ بیماریهای سطح چشم

با توجه به گسترش علم، ممکن است در کشورهای دیگری از جمله اتریش و آلمان، فلوشیپ های دیگری نیز وجود داشته باشند. فلوشیپ های نام برده شده، متداول ترین فلوشیپ های چشم پزشکی بوده که در ادامه به توضیح کوتاهی در مورد هر کدام از این موارد می پردازیم.

فلوشیپ چشم پزشکی کودکان و انحراف چشم (استرابیسم)

فلوشیپ چشم پزشکی کودکان و انحراف چشم به بررسی وضعیت ناهمگون و غیر قرینه چشم ها نسبت به یکدیگر می پردازد. این ناهمگونی ممکن است به شکل های ایزوتروپی، اگزوتروپی، هایپرتروپی و هیپوتروپی نمایان شوند. خطر بروز استرابیسم در کودکان به دلیل از دست رفتن درک عمق و دید دو چشمی، تنبلی و آمبلیوپی چشم بسیار فراتر از بزرگسالان است. هرچند بزرگسالانی که به دلیل تومورهای مغزی یا عیوب انکساری چشم به عارضه استرابیسم و به تبع آن دو بینی دچار می شوند نیز از درک یک زندگی آرام محروم هستند. در این مرحله پزشک فلوشیپ می کوشد تا با حفظ دید کامل، به مستقیم کردن دو چشم بپردازد. در این زمان متناسب با نوع عارضه و ارزیابی دقیق قسمت های داخلی چشم یکی از روش های درمانی مانند اپتیکی، طبی یا جراحی را انتخاب می کند.

فلوشیپ پاتولوژی چشم (مشترک با متخصصین پاتولوژی)

پزشک فلوشیپ پاتولوژی چشم در سه حیطه مختلف آسیب شناسی عمومی، آسیب شناسی تشریحی و آسیب شناسی بالینی به بررسی بیماری های چشمی می پردازد. به واقع پیچیدگی حاکم بر سیستم چشمی ضرورت توجه به پاتولوژی را به عنوان یک تخصص می طلبد. امروزه از پزشکان فلوشیپ پاتولوژی در دنیا و مراکز درمانی بزرگ به منظور بررسی بافت خارج شده از چشم و تمامی ساختارهای اطراف آن کمک می گیرند. در واقع حیطه فعالیت این پزشکان را مشترک با متخصصین پاتولوژی می دانند، زیرا این پزشکان در واقع یک آسیب شناس چشم بوده که پس از گذراندن رزیدنتی چشم پزشکی و دوره فلوشیپی اکنون به ساختار پیچیده چشم اشراف کامل دارند.

فلوشیپ قرنیه و بیماری های خارج چشمی (سگمان قدامی)

قرنیه یکی از ظریف ترین و حساس ترین بخش های چشم محسوب می شود. از این رو متخصص فلوشیپ قرنیه و بیماری های خارج چشمی باید به طیف وسیعی از علوم و دانش مجهز باشد. اغلب این پزشکان قادر هستند از عهده پیوند قرنیه، عمل تومورهای قرنیه و رفع عفونت ها و التهابات ایجاد شده در قرنیه، پلک و بخش صلبیه (سفید رنگ کره ی چشم) برآیند. در صورت عدم تجربه و تبحر کافی پزشک، احتمال بروز مشکلاتی مانند عفونت های باکتریایی، زخم های پس از تروما و برجستگی قرنیه وجود دارد. از این رو به منظور بهبود بیماری های مادرزادی یا اکتسابی چشم، یافتن یک پزشک متخصص سگمان قدامی الزامی است.

فلوشیپ جراحی پلاستیک و ترمیم چشم (اربیت و اکولوپلاستیک)

فلوشیپ جراحی پلاستیک و ترمیم چشم شاخه ای از چشم پزشکی است که به مدد روش هایی مانند آندوسکوپی مجاری اشکی، بلفاروپلاستی، لیفت آندوسکوپیک پیشانی به درمان بیماری های پلک، حدقه چشم و مجاری اشکی می پردازد. گاهی بیماری ها به صورت مادرزادی رخ می دهند اما زمانی نیز مواردی از جمله تصادف ها، تومورها و سوختگی ها سبب بروز ضایعات یا مسدود شدن مجاری اشکی می شوند. در این حالت متخصص اربیت و اکولوپلاستیک با کمک سه روش میل زدن، لوله گذاری و عمل باز سعی می کند مشکلات ایجاد شده را برطرف سازد.

فلوشیپ شبکیه (ویتره و رتین یا سگمان خلفی)

رسالت متخصص فلوشیپ شبکیه مواردی از جمله اصلاح جداشدگی شبکیه، پارگی شبکیه، اختلالات ناشی از دیابت و اچ آی وی می باشد. در واقع برخی از بیماری ها و مشکلات موضعی، سیستمیک و ژنتیکی به صورت مستقیم بر روی شبکیه و زجاجیه (ماده ای که درون کره چشم را پر می کند) تاثیر منفی می گذارند. در اینجا پزشک فلوشیپ ویتره و رتین یا سگمان خلفی با استفاده از روش های تخصصی پیشرفته مانند آنژیوگرافی فلورسانس یا الکتروفیزیولوژی به تشخیص عارضه ایجاد شده و میزان وخامت آن می پردازد. در نهایت با روش های درمانی مختلف مانند سرما درمانی، جراحی یا لیزر سعی دارد تا جداشدگی شبکیه و دیگر مشکلات مختلف را برطرف سازد.

فلوشیپ آب سیاه (گلوکوم)

مدیریت دارویی و جراحی دو راهکار مهم است که به کمک آن ها متخصص فلوشیپ آب سیاه به درمان گروهی از اختلالات چشمی با اثر بالینی بر روی عصب و فشار داخلی چشم می پردازد. در واقع یک پزشک گلوکوم نه تنها دوره های لازم را در جهت مبارزه با عود بیماری آب سیاه گذرانده، بلکه در برطرف نمودن دیگر اختلالات چشمی که بر روی عصب بینایی فشار مضاعفی وارد می سازند نیز توانمند است. بدین ترتیب می تواند تمامی تهدیدات داخلی چشمی را با تجویز قطره و گاهی با جراحی مرتفع ساخته و فرد را از محدود شدن دید محیطی، ایجاد دید تونلی و در نهایت کوری نجات بخشد.

فلوشیپ ترومای چشم

پزشکانی که در زمینه فلوشیپ ترومای چشم دارای تخصص کافی هستند، نه تنها در زمینه ی درمان بیماری های کاسه چشم بلکه ابرو، بخش فوقانی صورت، جراحی پلاستیک در هنگام ترمای شدید، تخریب چشم ناشی از تومور نیز دارای توانایی های بالقوه ای میباشند. البته این پزشکان آموزش های لازم را در زمینه‌ی جراحی زیبایی، پرتو درمانی و شیمی درمانی نیز دیده اند. ترومای چشم از شایع ترین مشکلات چشمی است که اغلب حین کار برای افرادی مانند تراشکاران، نجاران و صنعتگران پس از بروز حوادثی چون انفجار، ورود جسم خارجی به چشم یا ضربه رخ می دهد. در طی مراحل درمان متخصص فلوشیپ ترومای چشم، معاینات چشمی، اجرای سی تی اسکن و در نهایت عمل جراحی را انجام می دهد. بدین ترتیب تمامی اجسام ناحیه قدامی عدسی چشم را با روش لیمبوس و پشت عدسی را با روش پارس پلانا پاک سازی می نماید.

فلوشیپ بیماریهای سطح چشم

بیماری های سطحی چشم انواع مختلفی دارند که از رایج ترین آن ها می توان به سندروم خشکی چشم، آب مروارید، تخریب ماکولا، ورم ملتحمه و خستگی چشم اشاره نمود. متخصص فلوشیپ بیماری های سطح چشم می تواند از بروز عوارض جبران ناپذیر برای چشم به دلیل ایجاد بیماری های یاد شده پیشگیری نماید و فرد را از تحلیل بینایی رهایی دهد. بدین ترتیب در صورت مشاهده هر گونه درد، سوزش، علائم غیر طبیعی در چشم بهترین راه مراجعه به یک پزشک فلوشیپ بیماری های سطح چشم به منظور معاینه، تشخیص نوع بیماری، انتخاب روش درمانی و درصورت نیاز استفاده از جراحی برای رسیدن به بالاترین سطح بهبودی است.